B l o g f i z j o l o g a
Fizjologiczne podstawy adaptogenów w świetle medycyny opartej na faktach (EBM)
Anna Maria Zielińska, sierpień 2025 r.
Adaptogeny to związki naturalne, których działanie polega na zwiększaniu niespecyficznej odporności organizmu na czynniki stresowe, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi fizjologicznej. W niniejszym przeglądzie przedstawiono mechanizmy działania adaptogenów na osi HPA (podwzgórze–przysadka–nadnercza), układ neuroprzekaźnikowy oraz mitochondrialny metabolizm energetyczny. Omówiono także dowody z badań klinicznych i metaanaliz zgodnych z zasadami Evidence-Based Medicine (EBM).
1. Definicja i kryteria adaptogenów
Pojęcie „adaptogen” zostało wprowadzone w 1947 roku przez rosyjskiego uczonego N. Lazareva, a doprecyzowane przez Brekhmana i Dardymova (1969), którzy określili trzy warunki niezbędne do uznania substancji za adaptogenną:
Zwiększenie odporności niespecyficznej na czynniki stresowe (biologiczne, chemiczne, fizyczne),
Działanie normalizujące niezależnie od kierunku odchylenia od normy,
Brak działania toksycznego w dawkach terapeutycznych.
Współczesne badania koncentrują się na mechanizmach molekularnych potwierdzających te właściwości.
2. Mechanizmy fizjologiczne działania adaptogenów
2.1 Oś HPA (hypothalamic–pituitary–adrenal axis)
Adaptogeny modulują reakcję stresową poprzez wpływ na wydzielanie CRH (kortykoliberyny) i ACTH (adrenokortykotropiny), a także poprzez regulację ekspresji receptorów glukokortykoidowych w podwzgórzu, przysadce i nadnerczach.
Przykład:
Withania somnifera (ashwagandha) wykazuje działanie hamujące nadmierne wydzielanie kortyzolu w warunkach stresu przewlekłego (Chandrasekhar et al., 2012).
2.2 Układ neuroprzekaźnikowy
Badania in vitro i in vivo wykazały, że niektóre adaptogeny wpływają na poziomy serotoniny, dopaminy i GABA (kwasu γ-aminomasłowego), co może tłumaczyć ich działanie przeciwlękowe i normotymiczne.
Przykład:
Rhodiola rosea zwiększa stężenie dopaminy i serotoniny w korze przedczołowej, wykazując efekt przeciwdepresyjny i adaptacyjny (Panossian et al., 2010).
2.3 Metabolizm mitochondrialny i stres oksydacyjny
Adaptogeny wpływają na funkcję mitochondriów poprzez aktywację szlaków związanych z metabolizmem energetycznym, w tym szlaku AMPK (kinazy białkowej aktywowanej przez AMP), oraz poprzez zwiększenie aktywności enzymów antyoksydacyjnych (SOD, GPx, katalaza).
Przykład:
Kwas rozawinowy z Rhodiola rosea oraz laktony z Schisandra chinensis zwiększają poziom ATP i redukują produkcję reaktywnych form tlenu (ROS).
3. Dane kliniczne zgodne z Evidence-Based Medicine (EBM)
3.1 Randomizowane badanie kontrolowane (RCT)
Chandrasekhar al. (2012) przeprowadzili RCT z udziałem 64 osób z przewlekłym stresem, podając Withania somnifera (KSM-66) przez 60 dni. W grupie badanej zaobserwowano istotne statystycznie obniżenie poziomu kortyzolu (średnio o 27,9%) oraz poprawę wyników w skali PSS (Perceived Stress Scale).
3.2 Metaanaliza i przeglądy systematyczne
W przeglądzie systematycznym Panossian i Wikman (2010) wykazali, że Rhodiola rosea i Eleutherococcus senticosus poprawiają tolerancję na stres psychiczny i fizyczny, funkcje poznawcze oraz wydolność fizyczną, przy niskim profilu działań niepożądanych.
Metaanaliza Hung et al. (2020) (Nutrients) wskazuje na korzystne działanie Rhodiola rosea na objawy wypalenia zawodowego, poziom zmęczenia oraz jakość snu.
4. Bezpieczeństwo stosowania
Adaptogeny są generalnie dobrze tolerowane. W badaniach klinicznych nie wykazano istotnych działań niepożądanych przy stosowaniu standaryzowanych ekstraktów w dawkach terapeutycznych.
Potencjalne przeciwwskazania obejmują:
ciążę i laktację (ze względu na brak wystarczających danych),
interakcje z lekami przeciwdepresyjnymi, uspokajającymi, przeciwpadaczkowymi i immunosupresyjnymi.
5. Podsumowanie
Dowody naukowe wskazują, że adaptogeny wykazują realny wpływ na fizjologiczne mechanizmy odpowiedzi na stres – szczególnie w zakresie modulacji osi HPA, regulacji neuroprzekaźników oraz ochrony mitochondriów przed uszkodzeniem oksydacyjnym. Ich stosowanie w praktyce klinicznej może stanowić uzupełnienie terapii wspierających organizm w warunkach przeciążenia psychofizycznego, przewlekłego stresu, zaburzeń adaptacyjnych i zmęczenia.
Piśmiennictwo
Chandrasekhar, K. et al. (2012). A prospective, randomized double-blind, placebo-controlled study of safety and efficacy of a high-concentration full-spectrum extract of ashwagandha root in reducing stress and anxiety in adults. Indian Journal of Psychological Medicine, 34(3), 255–262.
Panossian, A., & Wikman, G. (2010). Effects of adaptogens on the central nervous system and the molecular mechanisms associated with their stress—protective activity. Phytomedicine, 17(7), 481–493.
Hung, S.K. et al. (2020). The effectiveness of Rhodiola rosea L. in alleviating burnout symptoms: a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Nutrients, 12(7), 2190.
Porwal, S. et al. (2021). Evaluation of the neuroprotective potential of Withania somnifera in experimental models of Alzheimer's disease. Journal of Ethnopharmacology, 268, 113580.
Akupunktura z perspektywy fizjologii: co mówi współczesna nauka?
Anna Maria Zielińska, wrzesień 2025
Współczesne badania naukowe potwierdzają, że akupunktura wywołuje szereg efektów fizjologicznych, które mogą być wytłumaczone w ramach biologii komórki, neurofizjologii, mechaniki tkanek oraz regulacji układów autonomicznych. Nie jest to już dziedzina zarezerwowana dla tradycyjnej medycyny chińskiej – liczne prace naukowe lokalizują punkty akupunkturowe w strukturach anatomicznych o wysokiej gęstości receptorów czuciowych, naczyń, włókien kolagenowych oraz zakończeń nerwowych.
Punkty akupunkturowe – co znajduje się w miejscu wkłucia?
Analizy histologiczne i obrazowe wskazują, że większość punktów akupunkturowych pokrywa się z tzw. zespołami naczyniowo-nerwowymi (neurovascular bundles), obszarami o zwiększonej gęstości receptorów bólowych (Aδ i C), a także z przejściami między warstwami powięzi. Publikacja Langevina i Yandowa (2002) wykazała, że punkty akupunkturowe często znajdują się w lokalizacjach, gdzie powięź ma zmienną grubość i strukturę, co może sprzyjać przewodzeniu sygnałów mechanicznych do komórek efektorowych, takich jak fibroblasty.
Mechanotransdukcja – mechaniczne pobudzenie, komórkowa odpowiedź.
Wprowadzenie i rotacja igły powoduje deformację lokalnych struktur tkanki łącznej (ECM), co aktywuje mechanicznie wrażliwe kanały jonowe (Piezo1, TRPV4), prowadzi do przepływu jonów wapnia i aktywacji wewnątrzkomórkowych ścieżek sygnałowych (MAPK, ERK, AMPK). Efektem może być uwalnianie lokalnych mediatorów, takich jak tlenek azotu (NO), adenozyna i neuropeptydy, które działają zarówno lokalnie, jak i na poziomie segmentalnym (rdzeń kręgowy) oraz centralnym (mózg).
Układ nerwowy i neuroimmunomodulacja
Stymulacja punktów takich jak ST36 (Zusanli) czy LI4 (Hegu) aktywuje aferentne włókna czuciowe, które wywołują efekty w rdzeniu kręgowym i podwzgórzu. To prowadzi do modulacji osi HPA, uwalniania opioidów endogennych, zmniejszenia poziomu cytokin zapalnych (IL-1β, IL-6, TNF-α), a także wpływa na regulację napięcia autonomicznego (parasympatykotonii). Badania Longhursta (2006–2010) wskazują na bezpośredni wpływ elektroakupunktury na regulację czynności sercowo-naczyniowej poprzez nerwy trzewne.
Mitochondria i metabolizm tlenowy
Niektóre publikacje (Zhou et al., 2021) wskazują, że punkty akupunkturowe mogą być miejscem regulacji funkcji mitochondrialnej – obserwowano zwiększoną aktywność cyklu Krebsa i transportu elektronów po serii zabiegów. Efekty te mogą być związane z pobudzeniem receptorów mechanicznych i wtórną aktywacją biogenezy mitochondrialnej (PGC-1α).
Znaczenie kliniczne: świadome działanie terapeutyczne
Powyższe dane ukazują, że punkty akupunkturowe nie są pojęciem abstrakcyjnym, lecz realnym obszarem fizjologicznym, który może być stymulowany w sposób precyzyjny i przewidywalny. Wiedza o ich budowie i reakcjach biochemicznych umożliwia świadome oddziaływanie na organizm: zarówno za pomocą igieł, jak i ciepła (moksa) czy światła (chromoterapia. Stymulacja tych punktów wywołuje reakcję ogólnoustrojową, uruchamiając mechanizmy naprawcze, immunomodulacyjne, przeciwbólowe oraz metaboliczne. To nadaje technikom takim jak akupunktura realny wymiar kliniczny, podparty fizjologią i współczesną nauką.
Podsumowanie
Akupunktura nie jest już tylko narzędziem tradycyjnym, ale zyskuje coraz szersze uzasadnienie fizjologiczne. Wskazania kliniczne powinny być formułowane na podstawie znajomości lokalnych struktur anatomicznych i systemowej odpowiedzi organizmu. W dalszym ciągu potrzebne są badania randomizowane i modele kontrolne, jednak obecna wiedza pozwala z powodzeniem łączyć akupunkturę z nowoczesną medycyną integracyjną.
Literatura naukowa:
Langevin HM, Yandow JA. "Relationship of acupuncture points and meridians to connective tissue planes." The Anatomical Record. 2002.
Dorsher PT. "Anatomic Correspondence of Acupuncture Points and Myofascial Trigger Points." Medical Acupuncture. 2020.
Longhurst JC. "Mechanistic studies of acupuncture in cardiovascular regulation." Autonomic Neuroscience. 2006–2010.
Zhou et al. "Effects of acupuncture on mitochondrial function: A systematic review." Frontiers in Physiology. 2021.
Anteny dipolowe: fizyka, historia i wkład Paula Schmidta
Anna Maria Zielińska, październik 2025
Wprowadzenie
Anteny dipolowe należą do najstarszych i najlepiej poznanych struktur stosowanych do emisji i odbioru fal elektromagnetycznych. Ich działanie opiera się na fundamentalnych zasadach elektromagnetyzmu opisanych przez Jamesa Clerka Maxwella. Klasyczny dipol – najczęściej w postaci prostego przewodu podzielonego na dwie równe części – stał się podstawowym modelem dla zrozumienia propagacji fal radiowych, telekomunikacji i zastosowań biofizycznych.
Krótka historia
Pierwsze eksperymentalne zastosowanie anteny dipolowej przypisuje się Heinrichowi Hertzowi (1886), który jako pierwszy zaobserwował emisję fal elektromagnetycznych wytwarzanych przez iskrownik między dwiema elektrodami. W późniejszym czasie Nikola Tesla i Guglielmo Marconi rozwijali teorię i praktykę anten w komunikacji bezprzewodowej. Dipol półfalowy, mający długość połowy długości fali, został szczegółowo opisany i zbadany już na początku XX wieku.
Zastosowania anten dipolowych
Klasyczne anteny dipolowe stosowane są w łączności radiowej (UKF, HF, AM/FM), radarach, technologiach satelitarnych, systemach pomiarowych oraz w niektórych urządzeniach medycznych (np. do fizjoterapii elektromagnetycznej). W ostatnich dekadach zaczęto badać zastosowanie dipolów także w kontekście fizyki biologicznej – jako narzędzi do emisji fal o precyzyjnie dobranych częstotliwościach, które mogą oddziaływać z układami biologicznymi bez efektów cieplnych.
Wkład Paula Schmidta
Paul Schmidt (1922–1994), niemiecki inżynier i wynalazca, zrewolucjonizował postrzeganie anten dipolowych poprzez ich zastosowanie w rezonansowej terapii biologicznej. Opracował koncepcję, według której ciało człowieka (i każda jego struktura) może wchodzić w rezonans z określonymi częstotliwościami – podobnie jak układy elektroniczne.
W 1976 roku Paul Schmidt skonstruował pierwsze urządzenie terapeutyczne wykorzystujące dipolową antenę do emisji częstotliwości fizjologicznych, które – jego zdaniem – mogły wspierać procesy regulacyjne w organizmach żywych. U podstaw tej metody leży przekonanie, że każda komórka, organ czy patogen rezonuje w swoim unikalnym zakresie częstotliwości. Stymulując organizm tymi częstotliwościami, można – według Schmidta – pobudzać jego naturalne mechanizmy regulacyjne.
Przełomowa koncepcja: nieelektryczne przekazywanie informacji
W przeciwieństwie do klasycznych zastosowań anten, Schmidt podkreślał, że dipolowe anteny w jego systemie nie przekazują energii elektrycznej, lecz informację w formie częstotliwościowej. Fale te są emitowane pasywnie, a ich odbiór i przetwarzanie przez organizm ma charakter biofizyczny – subtelny i pozbawiony skutków ubocznych.
W latach 90. jego metoda została rozwinięta w firmie Rayonex Biomedical GmbH, która do dziś produkuje urządzenia medyczne klasy IIa (np. Rayocomp PS 1000 polar), oparte na pierwotnych założeniach Schmidta. Anteny dipolowe stosowane w tych urządzeniach pozwalają na emisję i harmonizację setek tysięcy częstotliwości fizjologicznych.
Podsumowanie
Anteny dipolowe – choć znane od XIX wieku – zyskały nowe znaczenie dzięki koncepcjom Paula Schmidta. Ich wykorzystanie w medycynie częstotliwościowej otwiera pole dla nowego rodzaju diagnostyki i terapii, w której kluczowe staje się precyzyjne dopasowanie częstotliwości do potrzeb organizmu. Ta dziedzina, łącząca fizykę klasyczną z biologią regulacyjną, może stanowić jedno z najbardziej obiecujących pól medycyny przyszłości.
Źródła naukowe:
Hertz H. (1887) "On Electromagnetic Effects Produced by Electrical Disturbances". Wied. Annalen.
Langevin HM, Yandow JA. (2002) Anatomical Record
Schmidt P. (1976–1994), Notatki i dokumentacja projektowa
Rayonex Biomedical GmbH. [www.rayonex.de](http://www.rayonex.de)
May A., Physikalische Grundlagen der Bioresonanztherapie, Springer, 2015
ENF – technologia, która słucha ciała.
Rozmowa z terapeutą Wojciechem Zielińskim
wrzesień 2025
W świecie nowoczesnej fizjoterapii coraz częściej poszukujemy rozwiązań, które nie tylko działają skutecznie, ale również respektują fizjologię organizmu i jego zdolność do samoregulacji. Jedną z takich technologii jest ENF (Electro Neuro Feedback) – zaawansowana metoda stymulacji tkanek, oparta na dynamicznym sprzężeniu zwrotnym. O jej wyjątkowości, zastosowaniach i efektach terapii opowiada Wojciech Klaudiusz Zieliński, fizjolog kliniczny, terapeuta ENF i pielęgniarz, od ponad roku pracujący tą metodą w ramach zespołu MEDICAL DIAGNOSIS by Ann Marii.
ENF to urządzenie terapeutyczne, które nieustannie monitoruje przewodnictwo skóry pacjenta i – w zależności od reakcji tkanek – dostosowuje parametry impulsu elektrycznego. W przeciwieństwie do klasycznej elektroterapii, gdzie impulsy są narzucane w sposób sztywny i niezależny od odpowiedzi organizmu, ENF prowadzi z ciałem ciągły dialog. Dzięki temu zabiegi są nie tylko precyzyjne, ale też głęboko zindywidualizowane.
Metoda została opracowana we Włoszech przez zespół specjalistów z zakresu elektroterapii, neurofizjologii i biotechnologii. Głównym konstruktorem systemu jest dr Giuseppe Vercelli, fizjoterapeuta i specjalista neurokinezjologii, który przez wiele lat współpracował z włoskimi reprezentacjami olimpijskimi w zakresie regeneracji układu nerwowego i kontroli bólu. Urządzenia ENF przeszły szereg badań klinicznych i są dziś wykorzystywane nie tylko w fizjoterapii sportowej, ale także w medycynie neurologicznej, dermatologii, leczeniu zaburzeń psychosomatycznych oraz rehabilitacji poudarowej.
„To, co najbardziej poruszyło mnie w tej metodzie, to możliwość realnej pracy z tkanką – bez przemocy, bez narzucania schematów” – mówi Wojciech. Wskazuje na możliwość lokalizowania przeciążonych obszarów dzięki tzw. punktom elektroreaktywnym – miejscom o zmienionej przewodności, które często pokrywają się z punktami akupunkturowymi, strefami odruchowymi oraz centrami powięziowymi. To pozwala terapeucie działać bardzo precyzyjnie – nie na „na oko”, lecz zgodnie z aktualnym stanem organizmu.
Zabieg ENF trwa zazwyczaj od 30 do 45 minut. W tym czasie urządzenie analizuje odpowiedź tkanek na mikrostymulację i na bieżąco modyfikuje częstotliwość oraz kształt impulsu. Taki sposób pracy powoduje, że terapia nie przeciąża układu nerwowego, a jednocześnie głęboko aktywuje procesy regeneracyjne w obrębie mięśni, powięzi, układu limfatycznego, a nawet skóry.
„Najpiękniejsze są momenty, kiedy pacjent mówi: ‘oddycha mi się lepiej’, albo ‘w końcu zasnąłem’. To znak, że ciało się wyciszyło, że odzyskało poczucie bezpieczeństwa” – opowiada terapeuta. Wielu pacjentów zgłasza poprawę nie tylko w zakresie dolegliwości bólowych, ale też snu, trawienia, równowagi emocjonalnej, a nawet jakości życia.
ENF nie zastępuje diagnostyki lekarskiej. Jest narzędziem wspierającym – zarówno w terapii ostrych przeciążeń, jak i stanów przewlekłych, którym często towarzyszy zaburzona regulacja autonomiczna. Wojciech podkreśla, że metoda ta szczególnie dobrze sprawdza się u osób wrażliwych, wyczerpanych, z tzw. „zespołem nadreaktywnego układu nerwowego” – tam, gdzie inne terapie bywają zbyt intensywne.
Zabiegi są bezbolesne, nieinwazyjne, a ich działanie – potwierdzone zarówno przez badania biofizyczne, jak i przez praktykę kliniczną. Zastosowanie ENF rośnie w Europie i Azji – coraz częściej korzystają z niej nie tylko fizjoterapeuci, ale także lekarze rehabilitacji, neurolodzy, terapeuci zajęciowi i specjaliści medycyny integracyjnej.
„Dla mnie ENF to przyszłość medycyny fizjologicznej – technologia, która słucha, zamiast narzucać. A przecież właśnie tego oczekujemy dziś od terapii: szacunku do indywidualności chorego” – podsumowuje terapeuta.
Rozmowa z terapeutą Wojciechem Zielińskim
wrzesień 2025
W świecie nowoczesnej fizjoterapii coraz częściej poszukujemy rozwiązań, które nie tylko działają skutecznie, ale również respektują fizjologię organizmu i jego zdolność do samoregulacji. Jedną z takich technologii jest ENF (Electro Neuro Feedback) – zaawansowana metoda stymulacji tkanek, oparta na dynamicznym sprzężeniu zwrotnym. O jej wyjątkowości, zastosowaniach i efektach terapii opowiada Wojciech Klaudiusz Zieliński, fizjolog kliniczny, terapeuta ENF i pielęgniarz, od ponad roku pracujący tą metodą w ramach zespołu MEDICAL DIAGNOSIS by Ann Marii.
ENF to urządzenie terapeutyczne, które nieustannie monitoruje przewodnictwo skóry pacjenta i – w zależności od reakcji tkanek – dostosowuje parametry impulsu elektrycznego. W przeciwieństwie do klasycznej elektroterapii, gdzie impulsy są narzucane w sposób sztywny i niezależny od odpowiedzi organizmu, ENF prowadzi z ciałem ciągły dialog. Dzięki temu zabiegi są nie tylko precyzyjne, ale też głęboko zindywidualizowane.
Metoda została opracowana we Włoszech przez zespół specjalistów z zakresu elektroterapii, neurofizjologii i biotechnologii. Głównym konstruktorem systemu jest dr Giuseppe Vercelli, fizjoterapeuta i specjalista neurokinezjologii, który przez wiele lat współpracował z włoskimi reprezentacjami olimpijskimi w zakresie regeneracji układu nerwowego i kontroli bólu. Urządzenia ENF przeszły szereg badań klinicznych i są dziś wykorzystywane nie tylko w fizjoterapii sportowej, ale także w medycynie neurologicznej, dermatologii, leczeniu zaburzeń psychosomatycznych oraz rehabilitacji poudarowej.
„To, co najbardziej poruszyło mnie w tej metodzie, to możliwość realnej pracy z tkanką – bez przemocy, bez narzucania schematów” – mówi Wojciech. Wskazuje na możliwość lokalizowania przeciążonych obszarów dzięki tzw. punktom elektroreaktywnym – miejscom o zmienionej przewodności, które często pokrywają się z punktami akupunkturowymi, strefami odruchowymi oraz centrami powięziowymi. To pozwala terapeucie działać bardzo precyzyjnie – nie na „na oko”, lecz zgodnie z aktualnym stanem organizmu.
Zabieg ENF trwa zazwyczaj od 30 do 45 minut. W tym czasie urządzenie analizuje odpowiedź tkanek na mikrostymulację i na bieżąco modyfikuje częstotliwość oraz kształt impulsu. Taki sposób pracy powoduje, że terapia nie przeciąża układu nerwowego, a jednocześnie głęboko aktywuje procesy regeneracyjne w obrębie mięśni, powięzi, układu limfatycznego, a nawet skóry.
„Najpiękniejsze są momenty, kiedy pacjent mówi: ‘oddycha mi się lepiej’, albo ‘w końcu zasnąłem’. To znak, że ciało się wyciszyło, że odzyskało poczucie bezpieczeństwa” – opowiada terapeuta. Wielu pacjentów zgłasza poprawę nie tylko w zakresie dolegliwości bólowych, ale też snu, trawienia, równowagi emocjonalnej, a nawet jakości życia.
ENF nie zastępuje diagnostyki lekarskiej. Jest narzędziem wspierającym – zarówno w terapii ostrych przeciążeń, jak i stanów przewlekłych, którym często towarzyszy zaburzona regulacja autonomiczna. Wojciech podkreśla, że metoda ta szczególnie dobrze sprawdza się u osób wrażliwych, wyczerpanych, z tzw. „zespołem nadreaktywnego układu nerwowego” – tam, gdzie inne terapie bywają zbyt intensywne.
Zabiegi są bezbolesne, nieinwazyjne, a ich działanie – potwierdzone zarówno przez badania biofizyczne, jak i przez praktykę kliniczną. Zastosowanie ENF rośnie w Europie i Azji – coraz częściej korzystają z niej nie tylko fizjoterapeuci, ale także lekarze rehabilitacji, neurolodzy, terapeuci zajęciowi i specjaliści medycyny integracyjnej.
„Dla mnie ENF to przyszłość medycyny fizjologicznej – technologia, która słucha, zamiast narzucać. A przecież właśnie tego oczekujemy dziś od terapii: szacunku do indywidualności chorego” – podsumowuje terapeuta.
Mezoterapia tropokolagenem GUNA – fizjologiczne podejście do regeneracji tkanek łącznych i redukcji bólu
Wojciech Klaudiusz Zieliński, październik 2025
Streszczenie
Tropokolagen GUNA to wysokooczyszczona, biokompatybilna forma kolagenu typu I, stosowana w terapii bólu, regeneracji aparatu ruchu oraz zaburzeń powięzi i tkanek miękkich. Stanowi komponent biomedyczny klasy IIa o potwierdzonej tolerancji i skuteczności klinicznej, szczególnie w leczeniu dolegliwości o charakterze zwyrodnieniowym, pourazowym oraz przeciążeniowym.
1. Wprowadzenie
Kolagen, jako główne białko strukturalne macierzy pozakomórkowej, pełni kluczową rolę w utrzymaniu integralności, elastyczności i funkcjonalności tkanek łącznych. Zaburzenia jego syntezy lub degradacja związana z procesami zapalnymi, przeciążeniami, urazami lub starzeniem prowadzą do dysfunkcji tkanek, przewlekłego bólu i ograniczenia ruchomości. W odpowiedzi na potrzebę celowanej regeneracji kolagenowej, firma GUNA S.p.A. (Mediolan, Włochy) opracowała preparaty tropokolagenu – formy bioaktywnej, o wysokiej zgodności immunologicznej z ludzkim kolagenem, przeznaczonej do miejscowego podania przez iniekcję śródskórną, podskórną lub okołostawową.
2. Budowa i właściwości tropokolagenu
Tropokolagen to najmniejsza funkcjonalna jednostka kolagenu, składająca się z potrójnej helisy trzech łańcuchów polipeptydowych. W preparatach GUNA uzyskiwany jest metodą selektywnej hydrolizy enzymatycznej oraz trójstopniowej filtracji, zapewniającej zachowanie natywnej struktury i wysoką czystość biologiczną. Charakteryzuje się niską masą cząsteczkową (<300 kDa), co umożliwia jego absorpcję przez tkanki bez reakcji immunologicznych. Preparaty są stabilne w temperaturze ciała i nie zawierają dodatków farmakologicznych – ich skład ogranicza się do tropokolagenu i wody buforowanej.
3. Mechanizm działania biologicznego
Podany miejscowo tropokolagen działa jako bioaktywne rusztowanie wspierające endogenną syntezę nowego kolagenu. Wiąże cytokiny prozapalne, takie jak IL-1β czy TNF-α, redukując lokalny stan zapalny. Poprawia mikrokrążenie, dotlenienie i metabolizm tkankowy, stymuluje aktywność fibroblastów i chondrocytów, a także wpływa na reorganizację macierzy zewnątrzkomórkowej (ECM) w procesie regeneracji.
4. Wskazania kliniczne
Terapia tropokolagenem GUNA znajduje zastosowanie w leczeniu zespołów bólowych narządu ruchu – zarówno ostrych, jak i przewlekłych. Wskazaniami są m.in. choroba zwyrodnieniowa stawów (gonartroza, koksartroza, spondyloartropatie), zespoły przeciążeniowe (np. łokieć tenisisty, zapalenie ścięgien Achillesa, ostrogi piętowe), uszkodzenia powięzi i mięśni (w tym urazy sportowe czy fibromialgia), neuralgie i zespoły bólowe kręgosłupa (np. rwa kulszowa, ból lędźwiowo-krzyżowy) oraz wspomaganie gojenia ran i blizn pourazowych lub pooperacyjnych.
5. Bezpieczeństwo i tolerancja
Kolagen GUNA nie zawiera białek uczulających i jest uznawany za bezpieczny produkt medyczny klasy IIa zgodny z europejskimi regulacjami MDR 2017/745. Liczne badania kliniczne oraz raporty z praktyki wskazują na brak działań niepożądanych i doskonałą tolerancję nawet u pacjentów wrażliwych – takich jak osoby starsze, pacjenci z chorobami przewlekłymi czy sportowcy wyczynowi.
6. Przewagi nad konwencjonalnymi terapiami
W odróżnieniu od terapii przeciwbólowych opartych na lekach (takich jak NLPZ czy kortykosteroidy), tropokolagen GUNA działa nie objawowo, lecz regeneracyjnie. Nie wpływa negatywnie na chrząstkę stawową, w przeciwieństwie do glikokortykosteroidów, nie wywołuje uszkodzeń układowych typowych dla przewlekłego stosowania NLPZ i może być bezpiecznie łączony z innymi metodami terapeutycznymi, w tym z fizjoterapią, akupunkturą, terapią ENF czy mezoterapią.
7. Dane kliniczne
W badaniu przeprowadzonym przez Centro de Terapias Integrales w Hiszpanii (2016) wykazano, że u pacjentów z przewlekłym bólem, po 6 tygodniach stosowania kolagenu GUNA, 75% zgłosiło redukcję bólu o ponad 30%, 65% poprawę zakresu ruchu, a 87% nie odczuło żadnych działań niepożądanych.
8. Podsumowanie
Tropokolagen GUNA to biologiczna terapia regeneracyjna, która wpisuje się w nowoczesne podejście do leczenia układu ruchu – oparte na odbudowie, a nie jedynie łagodzeniu objawów. Stanowi bezpieczną i skuteczną alternatywę dla pacjentów z przeciwwskazaniami do klasycznych leków, a także jako uzupełnienie rehabilitacji i terapii fizykalnych.
Źródło:
GUNA S.p.A., “Physiological Regulating Medicine – Scientific Background and Clinical Experience,” Milan, 2021.
Centro de Terapias Integrales, Valencia, “Efficacy of Injectable Collagen for Musculoskeletal Pain: a multicentric observational study,” 2016.
European Medical Device Regulation MDR 2017/745.